Ναι στην πολιτική στα πανεπιστήμια, όχι στις παρατάξεις όπως είναι σήμερα.
Σίγουρα οι φοιτητικές παρατάξεις δεν είναι το μοναδικό ή το κύριο πρόβλημα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Και δυστυχώς η συζήτηση για το λόγο ύπαρξής τους ή κατάργησής τους έρχεται στην επιφάνεια κάθε φορά για τους λάθος λόγους, όταν π.χ. έχουμε περιστατικά βίας ή καταλήψεων. Από τη μία οι παρατάξεις απαρτίζονται δήθεν από “θρασίμια”, από την άλλη ο νεοφιλελευθερισμός επιβάλλει δήθεν “πορτιέρηδες” στα πανεπιστήμια. Οι ακρότητες δεν βοηθούν σε λύσεις και υποθάλπουν τρίτες “ατζέντες”, που στοχεύουν στην εφήμερη δημοσιότητα.
Το φοιτητικό κίνημα είχε ουσιαστικό λόγο ύπαρξης όταν γεννήθηκε τη δεκαετία του 1960. Η ΕΦΕΕ ήταν μια πανελλήνια οργάνωση με σχετική ενότητα και κοινή ατζέντα, κατά τα γαλλικά πρότυπα. Δεν είναι τυχαίο ότι παρήκμασε στη μεταπολίτευση όταν άρχισαν να κυριαρχούν τα κόμματα στα πανεπιστήμια. Άλλωστε η διείσδυση των κομμάτων σε όλους σχεδόν τομείς της κοινωνικής και επαγγελματικής δραστηριότητας, γνωστή ως κομματοκρατία, ήταν ο μεταπολιτευτικός κανόνας. Τα πανεπιστήμια μετατράπηκαν σε “θερμοκοιτίδες”, όχι καινοτομίας, αλλά ανάδειξης κομματικών στελεχών που πέρασαν από το αμφιθέατρο σε κλαδικά και κομματικά ψηφοδέλτια. Τα παραδείγματα είναι άπειρα. Το δικαίωμα συνδιοίκησης που κατοχυρώθηκε το 1982 εκφυλίστηκε σε αλισβερίσι μεταξύ κομμάτων-φοιτητών-καθηγητών, ενώ από την άλλη το ακαδημαϊκό άσυλο χρησιμοποιήθηκε ως ομπρέλα για να υποθάλπει άσχετες έως παράνομες δραστηριοτητες. Το παράδειγμα της κατάληψης της φοιτητικής εστίας του Παντείου που για 15 χρόνια λειτουργούσε ως… πολυχώρος πορνείας, διακίνησης ναρκωτικών και λοιπών “αλληλέγγυων” δραστηριοτήτων είναι χαρακτηριστικό της υποκριτικής αδιαφορίας ή συνενοχής πρυτανικών αρχών και φοιτητικών παρατάξεων να προστατέψουν το χώρο, τις υποδομές, αλλά και τα δικαιώματα των φοιτητών, κυρίως των οικονομικά ασθενέστερων που εχουν ανάγκη από ένα ποιοτικό δημοσιο πανεπιστήμιο.
Όμως είναι παρελκυστικό να ταυτίζεται το θεμα της πανεπιστημιακής ασφάλειας αποκλειστικά με την λειτουργία των φοιτητικών παρατάξεων. Αυτό μπορεί να λυθεί, όταν υπάρχει βούληση, συνεργασία και εμπιστοσύνη τόσο από την Πολιτεία, όσο και από τις πρυτανικές αρχές και τους φοιτητές. Το ουσιαστικό ερώτημα είναι αν οι μορφές συλλογικής οργάνωσης μέσα στο πανεπιστήμιο, οι οποίες είναι απαραιτητες σε μια εκπαιδευτική κοινότητα, μπορουν να λειτουργούν ανεξάρτητες από τα κόμματα. Σε μια περίοδο όπου η ανάγκη για καλύτερες υπηρεσίες, συγκράτηση του κόστους φοίτησης, στέγασης και εργασίας αφορούν όλους τους φοιτητές, δεν είναι ούτε απολίτικο ούτε συμβιβασμός να μετατεθεί το κέντρο βάρους στην καθημερινότητα των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.
Μια τέτοια “στροφή” δεν είναι καθόλου απολίτικη, ούτε αποκλείει τον πολιτικό διάλογο για κεντρικού ενδιαφέροντος ζητήματα, ούτε καν τη διατήρηση ή το σχηματισμό μορφωμάτων με αμιγώς πολιτικά χαρακτηριστικά, αλλά με τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
Πρώτον, το ίδιο το φοιτητικό κίνημα μπορεί να ξαναδώσει δύναμη στην ΕΦΕΕ, ουσιαστικά “νεκρή” από το 1995 και να αναζητήσει σημεία συνεννόησης. Μια διακήρυξη αρχών που θα βάζει πάνω απ’ ολα την προστασία της ελευθερίας των ιδεών, των πανεπιστημιακών χώρων και της διδασκαλίας είναι η βάση για να αναγεννηθεί το φοιτητικό κίνημα υπερβαίνοντας τις επιμέρους πολιτικές του διαφορές.
Δεύτερον, τα μεγάλα κόμματα να πάρουν τη γενναία απόφαση να διαλύσουν τις κομματικές τους νεολαίες ή να τις αποσύρουν απο τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Υπάρχουν κομματικά όργανα για να ενσωματώσουν και να εκκολάψουν νέα στελέχη. Άλλο πολιτική στο πανεπιστήμιο, άλλο κομματικοί στρατοί που δεν συμφωνούν μεταξύ τους ούτε στα αποτελέσματα των εκλογών.
Τρίτον, συμφωνία για ανοιχτές ψηφοφορίες με ηλεκτρονικά μέσα, ώστε να εκφράζεται η βούληση του φοιτητικού σώματος. Πιλοτικές ψηφοφορίες για αξιολόγηση των καθηγητών, των μαθημάτων, ανάδειξη νέων ζητημάτων από τη βάση και όχι με τον τσαμπουκά. Και εδώ χρειάζεται ένας ενιαίος φορέας ή κάποια από τις παρατάξεις μπορεί να πάρει την πρωτοβουλία για τα μέλη της. Οι άλλες θα ακολουθήσουν.
Τέταρτον, πρυτανικές αρχές, Πολιτεία και φοιτητικές παρατάξεις συμφωνούν για την πανεπιστημιακή ασφάλεια, χωρίς καμία έκπτωση. Η εφαρμογή του νόμου απέναντι σε κάθε εγκληματική δραστηριότητα είναι υπερ των φοιτητών, αρκεί να συμμετέχουν και οι τελευταίοι στην προστασία των χώρων και των υποδομών του πανεπιστημίου.
Πέμπτον, τα παραπάνω τέσσερα είναι ικανά να διαλύσουν τις φοιτητικές παρατάξεις και να δώσουν τη θέση τους σε νέες μορφές συλλογικής οργάνωσης, πολιτικές και απολίτικες.
Είναι απαραίτητο σε ένα ακαδημαϊκό περιβάλλον οι πολιτικές ιδέες να ανταγωνίζονται μεταξύ τους, αρκεί όμως να υπάρχει συμφωνία στο πλαίσιο και κανόνες. Δεν το αναφέρει κανείς, αλλά ακόμη και σε πανεπιστήμια, όπως το Χάρβαρντ, υπάρχει φοιτητικός σύλλογος Δημοκρατικών ή Ρεπουμπλικάνων που οργανώνουν εκδηλώσεις, ομάδες εθελοντών για εκλογές ή συγκεντρώνουν χρήματα για να βοηθήσουν τους υποψηφίους της Πολιτείας τους. Κανείς τους όμως δεν διανοείται να διακινδυνεύσει τη ροή της διδασκαλίας ή να βανδαλίσει τους χώρους που απολαμβάνουν όλοι οι φοιτητές. Μπορείς να πεις ή να οργανώσεις ό,τι θέλεις, εφόσον δεν βάζεις σε κίνδυνο την ομαλή λειτουργία του πανεπιστημίου.
Συμπερασματικά, υπάρχουν δύο δρόμοι για να εξαλειφθεί η κομματοκρατία από τα πανεπιστήμια. Ο ένας είναι η άνωθεν κατάργηση των παρατάξεων, που ενδεχομένως θα φέρει περισσότερη αναστάτωση από αυτή που το μέτρο επιδιώκει να αποτρέψει. Ο άλλος απαιτεί χρόνο και ψυχραιμία: η Πολιτεία, τα κόμματα και οι πρυτανικές αρχές να δώσουν τα μέσα και τα κίνητρα στους φοιτητές να αλλάξουν από κάτω προς τα πάνω την εκπροσώπησή τους, ιεραρχώντας μόνοι τους τις διεκδικήσεις τους. Είναι βέβαιο ότι όταν οι φοιτητές πάψουν να κρύβονται πίσω από την “ηττημένη σιωπηλή πλειοψηφία” και επιδιώξουν καθημερινή επαφή με τους πρυτάνεις και τους κοσμήτορές τους αρχίσουν να διεκδικούν πολιτισμένα, να αξιολογούν, να ψηφίζουν, να οργανώνονται, είναι σχεδόν βέβαια ότι θα ανοίξει ένας ενάρετος κύκλος για το πανεπιστήμιο. Τώρα που τα αμφιθέατρα γεμίζουν και η γενιά της κρίσης επιζητά καλύτερα κοινωνικά αγαθά, είναι η κατάλληλη στιγμή για το φοιτητικό κίνημα να οργανωθεί σε νέα βάση.
