Η οικονομική κρίση στη χώρα μας, η οποία επιτείνεται από τα εξαιρετικώς αρνητικά δημοσιονομικά δεδομένα, επανεκκινεί το δημόσιο διάλογο για τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις και διαρθρωτικές αλλαγές και επισπεύδει την ανάληψη αντίστοιχων πολιτικών πρωτοβουλιών.
Ο υπέρογκος και αναποτελεσματικός ελληνικός δημόσιος τομέας αντιμετωπίζεται -όχι άδικα- ως η πηγή πολλών εκ των δυσθεώρητων προβλημάτων που καλούμαστε να διαχειριστούμε. Σκοπός αυτού του άρθρου είναι να αναδείξει τα γενεσιουργά αίτια της σημερινής κατάστασης και να συμβάλλει με προτάσεις στο δημόσιο διάλογο που έχει αρχίσει για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης.
Η προβληματική δημόσια διοίκηση στην Ελλάδα, παρουσιάζει εξαιρετικές ομοιότητες με την αντίστοιχη των χωρών της Νότιας Ευρώπης, ειδικά στο επίπεδο της εσωτερικής οργάνωσης, της πρόσληψης προσωπικού και του μάνατζμεντ. Το πελατειακό κράτος στην Ελλάδα διαιωνίζεται από μια κομματικοκρατική δημόσια διοίκηση, συχνά υπερφορτωμένη ενόψει των πραγματικών αναγκών, δυσκίνητη και ουσιαστικά αντιπαραγωγική.
Θα μπορούσε να συμπληρώσει κανείς ότι η λογική της πλειοδοσίας του εκλογικού κύκλου στην Ελλάδα, διαπιστώνεται και στο πεδίο της δημόσιας διοίκησης, με νομιμοφανείς (και όχι απαραίτητα νόμιμες), περιστασιακές, πελατειακού χαρακτήρα προσλήψεις, που αποδυναμώνουν τόσο τα δημόσια οικονομικά, όσο και την αποδοτικότητα των κρατικών υπηρεσιών. Η λογοδοσία, η αποδοτικότητα, η διαφάνεια, η ποιότητα της υπηρεσίας, η έλλειψη συγκεντρωτισμού, αποτελούν για την πλειονότητα των οργανισμών δημόσιας διοίκησης κενό γράμμα.
Ο ρουσφετολογικός ανταγωνισμός μετέτρεψε τη δημόσια διοίκηση σε γίγαντα, απορροφώντας εργατικό δυναμικό δυσανάλογο των αναγκών της, δημιουργώντας συντεχνίες οι οποίες με τη σειρά τους, κατέστησαν δυσεφάρμοστες τις απόπειρες εκσυγχρονισμού και εξευρωπαϊσμού των υπηρεσιών της. Άλλη μια αρνητική πτυχή της λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης, όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, αφορά στην προσοδοθηρική πρακτική συντεχνιών και οργανωμένων μειοψηφιών που νέμονται προνόμια και απολαβές, δυσανάλογα της ποιότητας και του επιπέδου υπηρεσιών που παρέχουν. Η τελευταία συνέπεια, εξηγεί το υψηλό επίπεδο απαξίωσης των δημόσιων υπηρεσιών στη συνείδηση των πολιτών.
Μια ιδιαιτέρως σοβαρή συνέπεια της λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης, είναι η μεροληπτική διανεμητική της λειτουργία, και μάλιστα υπέρ των συμφερόντων συγκεκριμένων ομάδων. Για παράδειγμα, ο φερόμενος ως «κρατικοδίαιτος καπιταλισμός» μέσω των επιδοτήσεων και των φορολογικών διευκολύνσεων, ευνοεί τις επιχειρήσεις που διατηρούν στενούς δεσμούς με την κρατική χρηματοδότηση, ή τους ελεύθερους επαγγελματίες, τους αγρότες. Επίσης, αρκετές από αυτές έχουν δημιουργήσει συνθήκες αδιαφανούς διαχείρισης δημόσιου χρήματος. Έχοντας αυτονομηθεί από την κομματική χειραγώγηση, οι ομάδες αυτές λειτουργούν παρασιτικά, εις βάρος των μη-οργανωμένων πολιτών, καταναλωτών και φορολογουμένων. Η συνέπεια είναι αυτονόητη: η στρέβλωση της αγοράς και τα μονοπώλια, η ουσιαστική «ιδιωτικοποίηση» των κρατικών λειτουργιών που οδηγούν με ακρίβεια στο παράδοξο της υπονόμευσης των δημοσίων αγαθών από την ίδια τη δημόσια διοίκηση!
Η νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έχει ήδη λάβει σημαντικές αποφάσεις για την εξυγίανση του δημόσιου τομέα. Η επιλογή κρατικών στελεχών με τη διαδικασία της υποβολής βιογραφικών, η ανοιχτή διαβούλευση για τα προτεινόμενα νομοσχέδια, ο νέος νόμος για τις προσλήψεις, η προώθηση του σχεδίου « Καλλικράτης» για την αλλαγή του αυτοδιοικητικού χάρτη της χώρας και η συγκρότηση ειδικής επιτροπής για ένα νέο εκλογικό νόμο, αποτελούν κινήσεις προς τη σωστή κατεύθυνση.
Μια ουσιαστική και σε βάθος χρόνου διοικητική μεταρρύθμιση, η οποία θα ενσωματώνει τόσο μεθόδους και καλές πρακτικές του νέου δημοσίου μάνατζμεντ, όσο και την ανεξαρτησία διοικητικών αρχών αξιολόγησης του συστήματος, θα μπορούσε να εξετάσει και ζητήματα όπως:
Εισαγωγή της δημόσιας αγοράς στον κρατικό τομέα (έλεγχος, αξιολόγηση, ανταγωνισμός, λογοδοσία) με ενίσχυση των νέων τεχνολογιών και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης σε κάθε τομέα δημόσιας διοίκησης. Άμεσες κινήσεις για την εμπέδωση της διαφάνειας και τη μείωση του κόστους, μπορούν να γίνουν με τη δημιουργία ενός ηλεκτρονικού συστήματος κρατικών προμηθειών, την προώθηση ψηφιακής καρτέλας ασθενούς και την ηλεκτρονική συνταγογράφηση, μια ενιαία κάρτα πολίτη για τη συναλλαγή του με τις δημόσιες υπηρεσίες, κ.ο.κ.
Αξιακή εμπέδωση της αξιοκρατίας, του δημόσιου συμφέροντος, της διαφάνειας, της αξιολόγησης, του ανταγωνισμού, της λογοδοσίας εντός των κομμάτων ειδικά, στην περίπτωση προώθησης ενός νέου εκλογικού νόμου στα πρότυπα του γερμανικού μοντέλου, με την παράλληλη επανεξέταση του θεσμικού πλαισίου της χρηματοδότησης των κομμάτων
Κατοχύρωση ενός διακομματικού Κώδικα Διακυβέρνησης και Χρηστής Διοίκησης, προκειμένου και η συνέχεια του κράτους να διασφαλίζεται και ένα νέο ήθος δημόσιας διοίκησης να εμπεδώνεται.
Δημιουργία Ανώτατης Αρχής Ελέγχου, Διαφάνειας και Αποδοτικότητας της Δημόσιας Διοίκησης, η οποία θα ελέγχει κάθε Υπουργείο και θα αξιολογεί την οικονομική διαχείριση, την αποδοτικότητα και την παραγωγικότητα των τομέων ευθύνης με όρους δημοσιότητας. Παράλληλα, μπορεί να εξεταστεί και η δημιουργία Ανεξάρτητης Αρχής για την Κατασκευή των Δημοσίων Έργων.
Απελευθέρωση αγορών προϊόντων και επαγγελμάτων ώστε να καταργηθούν τα καρτέλ και τα μονοπώλια, η αυξημένη προσοδοθηρία εις βάρος των μη- οργανωμένων πολιτών.
Στρατηγική και συγκεκριμένη εκχώρηση αρμοδιοτήτων στην Κοινωνία των Πολιτών, π.χ. σε τομείς κοινωνικής εργασίας, συνεπικουρούμενη από προαιρετική συμβουλευτική υπηρεσία του κάθε υπουργείου.
Ενθάρρυνση και ενίσχυση ανεξάρτητων ερευνητικών ινστιτούτων καθώς και η δημιουργία μιας ανώτατης σχολής, κατά τα πρότυπα αυτής της Δημόσιας Διοίκησης, η οποία θα παράγει στελέχη για τη δημόσια διοίκηση που θα είναι επιφορτισμένα με την εκπόνηση δημόσιων πολιτικών.
Θέσπιση ενισχυμένης πλειοψηφίας για την έγκριση επιβολής νέων έμμεσων φόρων και σύναψης δανείων για την κάλυψη τρεχουσών δαπανών.
Σύσταση Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας με επιστήμονες διεθνούς κύρους και αναγνώρισης, που θα διαχειρίζεται ανεξάρτητα από κομματικές σκοπιμότητες το σύνολο της σχετικών κρατικών χρηματοδοτήσεων, και
Ενιαιοποίηση των φορέων διερεύνησης των κρουσμάτων διαφθοράς στο δημόσιο υπό μία κεντρική αρχή, και προώθηση αυστηρού θεσμικού πλαισίου τιμωρίας για επίορκους δημοσίους υπαλλήλους.
Το άρθρο συντάχθηκε από κοινού με τον Θανάση Κοντογεώργη και δημοσιεύεται στο 33ο τεύχος του περιοδικού Μεταρρύθμιση