Ίσως το έχουμε ξεχάσει, αλλά σε τέσσερις περίπου μήνες έχουμε Ευρωεκλογές. Ίσως τις πιο σημαντικές στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφού 10 χρόνια μετά την οικονομική κρίση του 2008, τα φαντάσματα δεν έχουν φύγει, αρκετοί σκελετοί έχουν κρυφτεί στη ντουλάπα και βγαίνουν από αυτή στις εθνικές κάλπες. Πολλοί φοβούνται ότι το Μάιο, η κόπωση και αδυναμία της Ευρώπης θα αποτυπωθεί είτε με την ενίσχυση της “μαύρης διεθνούς” της Ακροδεξιάς είτε με μεγάλη αποχή.
Όλα αυτά δεν συμβαίνουν σε πολιτικό κενό. Η φοβική διαχείριση της οικονομικής και προσφυγικής κρίσης, η συνταγή της “ανάκαμψης” μέσω της λιτότητας, οι προβληματικές σχέσεις με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία, η ελλειμματική παρουσία της ΕΕ στους διεθνείς οργανισμούς, είναι έργο των Συντηρητικών εδώ και 14 χρόνια. Τα άλλοτε κραταιά ευρωπαϊκά όργανα είναι λαβωμένα και απαξιωμένα, καθώς υποτάχθηκαν στις εθνικές ατζέντες, στο Eurogroup και στο ΔΝΤ. Ενώ πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δείχνει ότι στις χώρες που πλήρωσαν βαρύ αντίτιμο στην κρίση, όπως η Ελλάδα, οι πολίτες έχουν χαμηλή εμπιστοσύνη στους ευρωπαϊκούς και εθνικούς πολιτικούς θεσμούς.
Η ευρωπαϊκή ελίτ θεωρεί ότι σε μεγάλο βαθμό φταίει ο λαϊκισμός και οι ψευδείς ειδήσεις. Αρκετοί στις Βρυξέλλες και στο Βερολίνο αρνούνται να κατανοήσουν ότι οι ακραίες πολιτικές επιλογές μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού δεν γίνονται από καπρίτσιο ή από παραπληροφόρηση. Γίνονται από αντίδραση στο κοινωνικό και οικονομικό αδιέξοδο. Παρά τα στοιχεία που καταγράφουν αύξηση της απασχόλησης στην Ευρώπη, οι περισσότεροι είναι εργαζόμενοι δεύτερης και τρίτης κατηγορίας: μερικής απασχόλησης, με μικρο-δουλειές, εποχιακοί, ενώ η μαύρη και ανασφάλιστη εργασία εντείνουν την εκμετάλλευση και τις διακρίσεις εις βάρος των γυναικών, των νέων και των μεταναστών.
Η εργασία πια δεν εγγυάται την έξοδο από την φτώχεια για αυτούς που δεν έχουν τα προσόντα να αναζητούν δεύτερη και τρίτη δουλειά. Μελέτες αποδεικνύουν ότι η επισφάλεια στην εργασία οδηγεί σε ψυχολογική ανασφάλεια, υποτέλεια, εξάρτηση από τον εργοδότη. Ενώ κλονίζει τα ασφαλιστικά συστήματα, αφαιρεί πόρους από κοινωνικές υπηρεσίες και μειώνει τις συντάξεις. Δεν είναι τυχαίο ότι σε χώρες όπως η Ιρλανδία υποχωρεί η πρόσβαση όλων σε υπηρεσίες υγείας και παιδικής πρόνοιας. Η περιστασιακή ή εκ περιτροπής εργασία οδηγεί στην ουσία μια νέα γενιά γονέων σε ιδιωτικές υπηρεσίες ή στην ανεργία. Ενώ η δημιουργία οικογένειας, η απόκτηση κύριας κατοικίας, ο ελεύθερος χρόνος γίνονται όνειρο απατηλό.
Τα “κίτρινα γιλέκα” ήρθαν να θυμίσουν ότι υπάρχουν και εξωπολιτικές μέθοδοι αντίδρασης σε ένα σύστημα που παράγει ανάπτυξη αλλά δεν αναδιανέμει τα οφέλη της. Η καθίζηση της σοσιαλδημοκρατίας, της “μητέρας” της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και της μεσαίας τάξης, αντανακλά την αδυναμία να λειτουργήσει ο κεντρικός σχεδιασμός, οι δημόσιες επενδύσεις, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις, η προοδευτική φορολογία σε συνθήκες παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και ενός τραπεζικού τομέα που συναντιέται “περιστασιακά” με την πραγματική οικονομία. Με αποτέλεσμα, τα σοσιαλιστικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, με κορυφαίο παράδειγμα το εμβληματικό SPD, να αποξενώνονται διαρκώς από τα κοινωνικά στρώματα που έχουν περισσότερο ανάγκη το κοινωνικό κράτος.
Χρειάζεται λοιπόν μια αλλαγή “ματιάς” στο προοδευτικό στρατόπεδο: ο βιομηχανικός εργάτης, ο συνταξιούχος, ο μικρομεσαίος και ο φοιτητής ανήκουν σε ένα νέο ιστορικό υποκείμενο, το “πρεκαριάτο”, του οποίου τις συνθήκες και προοπτικές ζωής δεν ορίζει η θετική προσδοκία, αλλά η ανασφάλεια και ο φόβος. Ιδιαίτερα για τη γενιά της χιλιετίας, η Ευρώπη δεν είναι η πατρίδα της ευημερίας, όπως για τους γονείς και τους παππούδες της. Μια ακόμη θητεία των Συντηρητικών στην ηγεσία της Ευρώπης ή ακόμη χειρότερα, η θριαμβευτική κατάληψη πολλών εδρών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από τη “Μαύρη Διεθνή”, θα αποδυναμώσει την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και θα βαθύνει τις ανισότητες.