Ο Παναγιώτης Βλάχος δεν είναι από τους συμβατικούς ανθρώπους στην ελληνική πολιτική σκηνή. Και αυτό γιατί, πέραν των ζητημάτων επικαιρότητας που μας αφορούν όλους, ασχολείται με ζητήματα που στην Ελλάδα είναι είτε άγνωστα είτε εντελώς εκτός της δημόσιας σφαίρας. Επικεφαλής της κίνησης «Μπροστά» και μέλος στο Πολιτικό Συμβούλιο του Ποταμιού, ανήκει στη γενιά εκείνη που έχει βγει τα τελευταία χρόνια μπροστά και αντιλαμβάνεται την πολιτική διαφορετικά.
Στον Γιώργο Ευγενίδη
Είναι μια αδιαμφισβήτη ανάγκη πως η πολιτική σκηνή πρέπει να ανανεωθεί. Πώς, με ποιους όρους και με ποια πρόσωπα όμως; Αυτό είναι ένα από τα βασικά διακυβεύματα σήμερα, παράλληλα με όλες τις άλλες προκλήσεις με τις οποίες η χώρα και το πολιτικό σύστημα έρχονται αντιμέτωποι. Διότι, δεν μιλάμε μόνο για το επίπεδο των προσώπων, αλλά για τους όρους διεξαγωγής της πολιτικής διαδικασίας. Ο Παναγιώτης Βλάχος ανήκει σε αυτή την κατηγορία και αναπτύσσει μια έντονη δυναμική το τελευταίο διάστημα στον πολύπαθο χώρο της Κεντροαριστεράς, χωρίς όμως τις παραδοσιακές πομφόλυγες. Αντιθέτως, διαβάζοντας τη συνέντευξή του αντιλαμβάνεται κανείς πως μπορεί και συμπυκνώνει σε λίγες φράσεις πολυδιάστατα πολιτικά ζητήματα, κάτι αν μη τι άλλο σπάνιο.
Και η αλήθεια είναι πως στην Ελλάδα χρειαζόμαστε νέους ανθρώπους. Γιατί, όπως διαπιστώνει και ο ίδιος στην κατακλείδα του, εμπνεόμενος από τις περιπέτειες του Καζαντζάκη για το Νομπέλ, «ξαναζούμε μια Ελλάδα που παλεύει με τις αντιθέσεις της, μετέωρη ανάμεσα στην προσκόλληση στην παράδοση και την θελκτικότητα του μοντερνισμού».
Η συνέντευξη:
Η κατάσταση αναταραχής, στην οποία εισέρχεται η Τουρκία, τι μπορείνα σημαίνει για εμάς και ιδίως για τη συμφωνία για το προσφυγικό;
-Ειναι χρήσιμο να θυμόμαστε ότι είμαστε μια ευρωπαϊκή χώρα, που σέβεται τη δημοκρατία, τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, τη διάκριση των εξουσιών. Η Τουρκία διαπραγματεύεται την είσοδό της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με την προϋπόθεση ότι θα σέβεται τα παραπάνω. Ταυτόχρονα δεσμεύεται και από τη συμφωνία για τους πρόσφυγες. Όταν λοιπόν απευθυνόμαστε στην Τουρκία, εκπροσωπούμε και την ΕΕ. Όχι μια μπανανία, της οποίας ο πρωθυπουργός και οι υπουργοί υπόσχονται στον Ερντογάν ότι θα εκδώσουν τους στρατιωτικούς που ζητούν άσυλο μόλις σε 15 μέρες, αψηφώντας το διεθνές δίκαιο και βασικά ατομικά δικαιώματα. Αν οι στρατιωτικοί έπαιρναν τα ηνία, οι πρώτες ημέρες θα ήταν χαοτικές για τα ελληνικά νησιά, την ελληνικη επικράτεια και την Ευρώπη. Από την άλλη, ένας ισχυρότερος Ερντογάν που κατασκευάζει εχθρούς και περιφρονεί το ευρωπαϊκό κεκτημένο, είναι απρόβλεπτος και αναξιόπιστος συνομιλητής. Ευρώπη και ΗΠΑ χρειάζεται να είναι ενωμένες και αποφασιστικές απέναντί του.
Σύμφωνα με κάποιες αναλύσεις που κάνουν στο Μαξίμου, ο εκλογικόςνόμος θα μπορούσε να είναι η διαιρετική τομή για τα στρατόπεδα τηςεπόμενης μέρας. Είναι όντως έτσι;
-Θα μπορούσε, μόνο αν ήταν μια έντιμη πολιτική πρόταση που θα έβαζε στο στόχο το πραγματικό πρόβλημα του πολιτικού συστήματος: το σταυρό προτίμησης, δηλαδή τη μιντιοκρατία και το πολιτικό χρήμα. Χωρίς «σπάσιμο» των περιφερειών, με πλαφόν εισόδου 3% και αδιαφορία για άλλα εξίσου σημαντικά ζητήματα (ασυμβίβαστα, κατάργηση προνομίων, διαφάνεια στη χρηματοδότηση κομμάτων-βουλευτών) η πρόταση είναι καθαρά καιροσκοπική. Κάθε κυβέρνηση που χάνει στις δημοσκοπήσεις, φιλοδοξεί να στερήσει από την επόμενη τη δυνατότητα να σχηματίσει κυβέρνηση. Άρα η μόνη διαιρετική τομή που βλέπω είναι ανάμεσα σε αυτούς που προτείνουν ένα πολιτικό σύστημα δίκαιο, ανοιχτό και διάφανο και σε αυτούς που θέλουν να συντηρούν το ρουσφέτι, την αδιαφάνεια και το συγκεντρωτισμό. Οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ ανήκουν στους δεύτερους.
Στη διάρκεια της πολιτικής σου δράσης έχεις επιμείνει στην έννοια της διαγενεακής δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών. Τώρα που ο δυτικός κόσμος βλέπει τα αποτελέσματα της γήρανσης και της οικονομικής επιβράδυνσης, θεωρείς ότι το ζήτημα έχει γίνει κατανοητό σε όλες του τις διαστάσεις στην Ελλάδα και στον υπόλοιποκόσμο;
-Ενώ οι αναπτυσσόμενες χώρες του Νότιου ημισφαιρίου ζουν μια περίοδο ανάπτυξης και φιλελευθεροποίησης, οι ανεπτυγμένες χώρες του Βορρά ζουν το τέλος του μεταπολεμικού καπιταλισμού: ανισότητες με βάση το εισόδημα, το φύλο, την εθνικότητα αλλά και τις γενιές δείχνουν οτι οι παραδοσιακοί μηχανισμοί αναδιανομής και πρόνοιας δυσλειτουργούν. Οι προοδευτικοί είναι στριμωγμένοι και αναζητούν εναλλακτικές. Η διαγενεακή ατζέντα ειναι μια μεγάλη ευκαιρία να ξαναγράψουμε το κοινωνικό συμβόλαιο, προσαρμόζοντας τη νομοθεσία, την εργασία, την κοινωνική ασφάλιση, την εκπαίδευση στις δημογραφικές και κοινωνικές εξελίξεις του 21ου αιώνα, συμφιλιώνοντας τους baby boomers με τα παιδιά και τα εγγόνια τους. Πριν δέκα χρόνια οι G700 και σήμερα το “Μπροστά” με το Ποτάμι είναι οι μόνες συλλογικότητες που προσπαθούν να αναδείξουν το ζήτημα στην Ελλάδα, ενώ στο εξωτερικό και ιδιαίτερα στη δυτική Ευρώπη, έχει ανοίξει η σχετική συζήτηση και υιοθετούνται και σχετικές πολιτικές. Η αλήθεια είναι ότι αν συνεχίσουμε να πιστεύουμε ότι το θέμα δεν μας αφορά ή είναι κάτι μετα-μοντέρνο, θα καταλήξουμε μια κοινωνία συνταξιούχων, ανέργων, πολλών φτωχών και λίγων πλουσίων, εργατών χαμηλής ειδίκευσης και χείριστων κοινωνικών υπηρεσιών.
Είμαι βέβαιος ότι έχεις πολλούς φίλους και γνωστούς που έφυγαν από την Ελλάδα για να ζήσουν και να εργαστούν στο εξωτερικό. Εσύ, παρά το γεγονός ότι έχεις κάνει σπουδές σε Ελλάδα, Αγγλία κι Αμερική,παραμένεις εδώ. Γιατί;
-Δεν υπάρχει κανόνας. Ειναι μια προσωπική επιλογή βασισμένη στις ανάγκες και στις προτεραιότητές του καθενός. Μπήκα και μπαίνω συχνά στον πειρασμό, αλλά προσπαθώ να πετύχω κάτι δύσκολο: να ζω στην Ελλάδα και να δουλεύω, όσο μπορώ και στο εξωτερικό. Δεύτερον, αυτό που λέω και στους φίλους μου είναι ότι οι κοινωνικοί επιστήμονες χρειάζονται στους δύσκολους καιρούς, όταν όλα ξαναχτίζονται. Τρίτον, με ενδιαφέρει η πολιτική και από μακριά δεν μπορείς να συμμετέχεις ενεργά. Και τέταρτον, έχω μεγαλώσει σε μια από τις ομορφότερες αλλά και φτωχότερες περιοχές της Ελλάδας (Ευρυτανία) και έχω δει και χειρότερα από αυτά που μερικοί περιγράφουν ως “ανθρωπιστική κρίση”. Βέβαια όταν μιλάω στο skype με φίλους ή πρώην συμφοιτητές που ζουν στο εξωτερικό και μου λένε πόσα χρήματα βγάζουν, με πιάνει απελπισία. Αλλά δεν μπορείς να τα έχεις όλα.
Ποιο θα έλεγες ότι είναι το αποτύπωμα του “Μπροστά” του οποίου ηγείσαι; Γιατί επιλεξατε να συμπορευθείτε με το Ποτάμι;
-Αν και μια μικρή σε μέγεθος συλλογικότητα, καταφέραμε να βάλουμε στη δημόσια συζήτηση τη σημασία της αλληλεγγύης των γενεών και τη βελτίωση της θέσης των νεότερων στη σημερινή Ελλάδα. Μιλάμε διαρκώς για τη σημασία της ανοιχτής κοινωνίας, των ανοιχτών θεσμών, της αναζήτησης εναλλακτικών στη λιτότητα. Έχουμε θέσεις και προτάσεις. Ξεκινήσαμε μια πολιτική προσπάθεια χωρίς να μας πατρονάρει κανένας πολιτικός ή επιχειρηματίας. Στηρίξαμε ενεργά τη συνεργασία του προοδευτικού χώρου είτε μέσα από την “Ελιά” είτε μέσα από τους “58” και σήμερα μέσα από το “Ποτάμι”. Με το τελευταίο μας συνδέει μια κοινή αντίληψη για τη δημοκρατία, τους θεσμούς, τα κοινωνικά δικαιώματα. Το Ποτάμι μας αγκάλιασε, έδωσε τη δυνατότητα σε δεκάδες μέλη μας να είναι υποψήφιοι στις εκλογές και να αναλάβουν ευθύνες σε κομματικά όργανα και τομείς πολιτικής. Έκανε πράξη δηλαδή την αλληλεγγύη των γενεών, δίνοντας φωνή σε μια νεότερη γενιά, τη γενιά της κρίσης. Και το καλύτερο απ’ όλα είναι ότι μέσα στο Ποτάμι υπάρχουν και άλλοι “μπροστάρηδες”, κάθε ηλικίας, που κοσμούν την πολιτική ζωή και το Κοινοβούλιο με την αξιοσύνη και την εντιμότητά τους.
-Υπάρχουν κάποιοι που λένε πως η κοινή κάθοδος Ποταμιού-Δημοκρατικής Συμπαράταξης είναι ante portas. Έχει βάση αυτό τοσενάριο;
-Πριν μήνες είχα πει ότι η κεντροαριστερά, όπως την ξέραμε, έχει πεθάνει. Εννοούσα ότι αν ο στόχος μας είναι να ξαναμαζευτεί το ΠΑΣΟΚ και όλοι οι πρωταγωνιστές των προηγούμενων δεκαετιών για φτιάξουν το «καινούργιο», δεν έχουμε καμία τύχη, ούτε θα μας ακούσει κανείς. Η σημερινή εικόνα 5-6 κομμάτων, μιας ντουζίνας κινήσεων και κεντροαριστερών παντός καιρού με μέσο όρο ηλικίας τα 60 δεν είναι αρκετή για να ξυπνήσει τον κόσμο. Βλέπω λοιπόν ως μονόδρομο την ανοιχτή εκλογή ενός ηγέτη, με ανοιχτούς εκλογικούς καταλόγους, για έναν μεγαλύτερο φορέα της μεσαίας τάξης, ως τη μοναδική ευκαιρία να συγκρουστούν ατζέντες, να μπουν και άλλοι στο παιχνίδι και να αποφασίσει επιτέλους ο λαός, αντί να περιμένουμε τον απο μηχανής θεό. Σε αυτό το μεγαλύτερο κόμμα, για κάποιο διάστημα, το ΠΑΣΟΚ και το ΠΟΤΑΜΙ θα είναι μέρη του, οχι τα αποκλειστικά συστατικά του. Είναι αυτονόητο ότι δεν μιλάμε για συνομοσπονδία, αλλά για νέο κομμα, άρα αυτοδιάλυση, ιδρυτικό συνέδριο, νέα όργανα, νέο όνομα και μια δέσμευση ότι όλοι θα σεβαστούν το αποτέλεσμα.
-Στην εκλογή Προέδρου σε ένα νέο φορέα στο χώρο του Κέντρου, δε θαπρέπει να υπάρχει ένας υποψήφιος της γενιάς σου;
-Το εύχομαι και πιστεύω ότι δεν θα είναι ένας, αλλά περισσότεροι. Σήμερα όλο και περισσότερα προοδευτικά κόμματα δίνουν τη σκυτάλη στους 40άρηδες γιατί αντιλαμβάνονται ότι σε έναν κόσμο που αλλάζει, αλλάζει και η πολιτική εκπροσώπηση. Κάθε γενιά πρέπει να αποφασίζει για το παρόν της και να προνοεί για το μέλλον της επόμενης. Ο κύκλος της γενιάς της μεταπολίτευσης κλείνει και πρέπει να κλείσει γιατί αυτή είναι η φυσική εξέλιξη των πραγμάτων. Ρόλοι υπάρχουν για όλους, αλλά όχι για πάντα. Δεν μπορούμε να έχουμε τους ίδιους πρωταγωνιστές με το ’80 και το ’90. Δεν μπορούμε να έχουμε παρκαδόρους μικροσυμφερόντων, που διώχνουν τη νέα γενιά από τη χώρα, αντί για τολμηρούς ριζοσπάστες που θα φέρουν δουλειές. Δεν μπορούμε άλλους υπουργούς-εργολάβους, βουλευτές της τροπολογίας, δημόσιους λειτουργούς-σχολιαστές. Δεν υποστηρίζω ότι η ηλικία ειναι το μοναδικό κριτήριο – ίσα ίσα που ξέρετε και ξέρω και αρκετούς νεογέροντες στην πολιτική. Όσο όμως δεν αλλάζουμε μυαλά και γενιά, όσο προσπαθεί η πλειοψηφία των κομμάτων να κρατά στον πάγκο τους νεότερους, θα κοιτάμε το μέλλον με τα κυάλια από τη μικρή και στενάχωρη βαλκανική μας γωνιά.
-Μήπως το βασικότερο πρόβλημα των σχημάτων της σοσιαλδημοκρατίας και των κεντρώων φιλελεύθερων ήταν ότι έχασαν την επαφή τους με τα πραγματικά προβλήματα της κοινωνίας;
-Ισχύει. Τα περισσότερα προοδευτικά κόμματα πιάστηκαν στον ύπνο απο την χρηματοπιστωτική κρίση, αποδέχθηκαν τη λιτότητα ως αναγκαίο κακό και ο λόγος τους θυμίζει τεχνοκρατική αργκό διεθνούς οργανισμού. Αποξενώθηκαν από τους νέους και μετά από τα μεσαία και κατώτερα στρώματα, που αισθάνονται χαμένα, φοβισμένα και με λιγότερα χρήματα στην τσέπη. Βέβαια δεν είναι όλα τα προοδευτικά κόμματα ίδια. Έχουμε την κορπορατιστική σοσιαλδημοκρατία του Βορά, τους σοσιαλιστές του Νότου, τους πρ. κομμουνιστές της Ανατολικής Ευρώπης που αναβαπτίστηκαν μέσα από τα κατ’ όνομα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Δεν υπάρχει ενιαία σοσιαλδημοκρατία στην Ευρώπη, υπάρχει όμως ένας ζουρλομανδύας που τους αφορά όλους και λέγεται “δεν υπάρχει εναλλακτική” απέναντι στην παντοκρατορία του χρηματοπιστωτικού τομέα και της επιφανειακής ανάπτυξης που αυτός υπόσχεται. Όμως δεν τελείωσε η ιστορία. Θα σας πω κάτι αιρετικό. Ο 21ος αιώνας ανήκει στην Αριστερά. Προφανώς όχι στην Αριστερά τύπου ΣΥΡΙΖΑ ή στους σοσιαλιστές του τζετ σετ και της σαμπάνιας, αλλά σε μια Αριστερά πραγματικά προοδευτική, κοσμοπολίτικη και μεταρρυθμιστική. Όταν ο καπιταλισμός έφυγε από τις ράγες του και αιματοκύλισε την Ευρώπη, η μεγαλύτερη επανάσταση του 20ου αιώνα, ο κεϋνσιανισμός έσωσε τον καπιταλισμό από τον εαυτό του. Οδήγησε τις ευρωπαϊκές κοινωνίες σε ένα ‘restart” συμφιλίωσης, ευκαιριών και σχετικής ισότητας, που κράτησε περίπου 40 χρόνια. Η έξαρση των άκρων που ζούμε, ο φόβος και η διαίρεση ανάμεσα σε ‘εμάς’ και στους «αλλους», οφείλονται στην απουσία μιας τέτοιας σύγχρονης αριστεράς ή σοσιαλδημοκρατίας. Μπορεί αυτός ο νέος προοδευτισμός να μην χρησιμοποιεί τη μαρξιστική διάλεκτο, αλλά τα αιτήματά του, που σήμερα βρίσκονται στα σπάργανα θα γίνουν mainstream: ισότητα, ανάπτυξη, παιδεία, ειρήνη, ασφάλεια, συμμετοχή, ανοικτότητα είναι η πρώτη ύλη μιας σημαντικής κοινωνικής και οικονομικής διόρθωσης που θα ζήσουμε τις επόμενες δεκαετίες. Το μεσοδιάστημα είναι που μας φοβίζει.
-Έχεις κάποιο κόλλημα με αμερικανική τηλεοπτική σειρα;
-Η αλήθεια είναι ότι αρνούμαι να εθιστώ σε ο,τιδήποτε τηλεοπτικό, γιατί μέσα μου νιώθω διαρκώς τύψεις ότι δεν διαβάζω αρκετά, αγοράζω συνέχεια βιβλία που σκονίζονται στα ράφια και ανοίγω διαρκώς tabs στον explorer μου, που παραμένουν αδιάβαστα. Παρ’ όλ’ αυτά δεν θα πρωτοτυπήσω αν δηλώσω θαυμαστής της Κλερ Αντεργουντ. Ναι, ξεκίνησα να βλέπω το House of Cards ανάποδα, από τον 4ο κυκλο εξαιτίας της. Και ναι, ο 21ος αιώνας ανήκει στο γυναικείο φύλο.
-Το τελευταίο βιβλίο που διαβάσες και σου άρεσε; Κατά προτίμηση μηπολιτικό..
-Διαβάζω και μου αρέσει το “Χαμένο Νομπέλ” του Κώστα Αρκουδέα (εκδ. Καστανιώτη). Αναφέρεται στην περίοδο, κατά την οποία ο μεγάλος Νίκος Καζαντζάκης προσπαθεί να κερδίσει το Νομπέλ Λογοτεχνίας. Απέναντί του λυσσομανάει η ντόπια συντηρητική νομενκλατούρα, η Εκκλησία, η εσωστρεφής πνευματική ελίτ, πολιτικάντηδες της εποχής. Παράλληλα με τον Καζαντζάκη σκιαγραφούνται σπουδαίοι λογοτέχνες και πρόσωπα της περιόδου, όπως ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Παλαμάς, ο Καμύ, ο Χέμινγουέη. Ξαναζούμε μια Ελλάδα που παλεύει με τις αντιθέσεις της, μετέωρη ανάμεσα στην προσκόλληση στην παράδοση και την θελκτικότητα του μοντερνισμού.
